Książkę poleca Redakcja Dwumiesięcznika Szkoły Wyższej Handlowej w Warszawie,
E-mentor nr 1 (58) / 2015
Zobacz
Wprowadzenie
„W wywiadzie udzielonym w latach pięćdziesiątych Albert Einstein stwierdził, że w wieku XX wybuchły trzy potężne bomby: demograficzna, atomowa i telekomunikacyjna. To co Einstein określił jako bombę telekomunikacyjną (…) Roy Ascott (…) w obrazowym języku artysty nazwał „drugim potopem”, potopem informacji. Telekomunikacja pociąga za sobą rodzaj potopu z powodu wykładniczego, wybuchowego i chaotycznego charakteru swego rozwoju. Liczba dostępnych danych brutto powiększa się coraz szybciej. W bankach, hipertekstach i sieciach coraz bardziej zagęszczają się więzi między informacjami”. Ta trafna, choć kasandryczna wypowiedź jednego z wybitnych artystów – pionierów oraz głównych teoretyków sztuki sieci stała się inspiracją oraz punktem wyjścia rozważań, w których Pierre Lévy, twórca pojęcia zbiorowa inteligencja, zawarł swe słynne rozważania na temat cyberkultury.
Długa i zawiła droga ścieżek interpretacyjnych prowadzi od przywołanej wizji bezwzględnego, destruktywnego potopu do konstruktywnego, a nawet afirmacyjnego pojmowania sieci, jako przestrzeni rozwoju kultury: przestrzeni – wskazywanych przez Lévy-ego komunikacji społecznej, opinii i przestrzeni publicznej, narzędzi poszukiwań, wspólnej inteligencji, technicznej materializacji nowoczesnych idei.
Sieć, co zauważył i opisał Manuel Castells już w 1996 roku to pierwsze medium, które po raz pierwszy w historii człowieka umożliwia porozumiewanie się na raz wielu z wieloma w wybranym przez nich czasie i na globalną skalę.3 Parafrazując Alfreda Hitchcocka, zaczęło się od „trzęsienia ziemi” (początki Internetu) i od tego czasu jego rola wciąż wzrasta na różnych płaszczyznach i w różnych wymiarach. Trudno współcześnie mówić o jakichkolwiek obszarach życia społecznego, instytucjonalnego, gospodarczo-ekonomicznego, kulturalnego etc., pomijając kwestie funkcjonowania Internetu. Sieć, ponadto służąc gatunkowi i ułatwiając różne aspekty społecznego funkcjonowania, co także zauważył przywołany badacz kultury Pierre Lévy, generuje takie pytania oraz takie problemy, na które w dniu dzisiejszym odpowiedzi ani recepty znaleźć nie możemy.
W niniejszej publikacji punktem wyjścia i osią tematyczną stała się kategoria, przywołana m.in. przez Edwina Bendyka w znakomitym, wciąż bardzo aktualnym tomie Antymatrix – homo irretitus. O ile łaciński termin irretio oznacza chwytać siecią, usidlać, o tyle współcześnie irretitus interpretować można jako człowieka „usieciowionego”, zyskującego w Internecie nowe tożsamości i nowe przestrzenie działania, pracy i nauki, samorealizacji, kontaktów i więzi, ale także uwiązanego siecią: zdeterminowanego, uzależnionego, manipulowanego.
Wobec tak szeroko zarysowanej tematyki tomu, nie jest ambicją autorów poszczególnych jego części znalezienie gotowych, zamkniętych odpowiedzi na postawione w nim złożone i wielopłaszczyznowe pytania. Kwestie oscylujące wokół społecznych aspektów funkcjonowania sieci, aktywności w Internecie, działań z zakresu marketingu społecznego powinny zostać otwarte. Intencją autorów jest wskazanie na poszczególne, bardzo ważne aspekty, wskazanie ich zawiłości oraz wielopłaszczyznowe perspektywy, a często postawienie nowych otwartych pytań. Należna rola w niniejszym zestawieniu należy się analizom nowych zachowań komunikacyjnych związanych z funkcjonowania serwisów społecznościowych, a zwłaszcza najbardziej popularnego pośród nich serwisu – trzeciej społeczności świata jaką jest Facebook. Nie sposób też rozdzielać przestrzeni działań medialnych (wirtualnych) od ich bezpośredniego, społecznego kontekstu. Obie przestrzenie aktywności: medialnych oraz społecznych wielopłaszczyznowo interferują. Z jednej strony bowiem marketing społeczny i reklama społeczna – którym także poświęcono w tomie sporo należnej uwagi – zyskują co raz to nowe ziemie: nośniki w postaci serwisów i kanałów wirtualnych. Z drugiej strony okazuje się że „broń” ta jest obusieczna: serwisy sieciowe, narzędzia komunikacji i wymiany informacji stają się szeroko eksploatowaną przestrzenią manipulowania i wywierania wpływu: komunikacji perswazyjnej, „usidlania”. Wspomniane wyżej interferencje, jak również dysonanse pomiędzy przestrzenią działań społecznych a medialnych znalazły istotne odzwierciedlenie interdyscyplinarnym charakterze niniejszego tomu: w różnorodności ujęć i podejść metodycznych, reprezentowanych dyscyplinach autorów oraz samej tematyce poszczególnych części, na które składają się wypowiedzi psychologów, medioznawców, socjologów i politologów oraz kulturoznawców. Liczymy, że publikacja wpisze się w prowadzone współcześnie dyskursy, a także przyczyni się do dalszych polemik i rozważań na temat różnych kontekstów społecznego funkcjonowania sieci, mediów i nowych mediów oraz reklamy i marketingu społecznego.
Redaktorzy:
Katarzyna Walotek-Ściańska i Michał Szyszka